مالیات‌ها یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها برای تامین هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه هستند. در واقع دولت ها با تعیین نرخ معینی روی دارایی‌ها، ملک و املاک، فروش، خدمات و بسیاری از موارد دیگر، مالیاتی را تعیین و محاسبه و از افراد جامعه دریافت کرده و آن را صرف نگهداری کشور و افزایش رفاه جامعه می‌کنند. این مالیات بستر و زمینه را برای فعالیت‌های اقتصادی و تامین نیازهای جامعه ایجاد می‌کند. مالیات بر مصرف و فروش نیز یکی از زیر مجموعه‌های مالیاتی در کشور ما می‌باشد که به چند طریق مختلف محاسبه و اخذ می‌گردد.

 مالیات های غیر مستقیم

 شیوه‌های مختلفی برای اخذ مالیات در کشورها وجود دارد که به دو دسته‌ی کلی مالیات‌های غیرمستقیم و مستقیم تقسیم‌ بندی می‌شود. مالیات‌های مستقیم و بدون واسطه از اشخاص دریافت می‌شود اما زمانی که شما با فرد خاصی روبرو نیستید و طرف مالیات دهنده یک شرکت، سازمان و نهاد خاصی است در این حالت دریافت مالیات به صورت غیر مستقیم خواهد بود. مالیات فروش جزو مالیات‌های غیر مستقیم بشمار می‌رود که به سه زیر مجموعه‌ی زیر تقسیم بندی می‌شود:

مالیات بر واردات
مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات
مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر مصرف چیست؟

اگر بخواهیم در یک تعریف ساده مالیات بر مصرف را توضیح دهیم مالیاتی است که روی کالاهای مصرفی کشیده می‌شود و مصرف کننده هنگام خرید نمی‌تواند تفکیکی بین مالیات و قیمت حقیقی خود کالا قائل شود. تولید کنندگان کالا و خدمات نیز جزو کسانی هستند که این مالیات را پرداخت می‌کنند.

زمانی که شما در طول روز کالاهای مختلفی را خریداری می‌کنید بدون آنکه متوجه باشید مالیات بر مصرف آن را روی قیمت نهایی محصول پرداخت می‌کنید. در واقع در این حالت مالیات تعیین شده توسط مصرف کننده پرداخت می‌گردد و وظیفه‌ی جمع‌آوری آن بر عهده‌ی فروشنده است. این مالیات‌ها را روی اجناسی  تعیین می‌کنند که مصرف بالایی در جامعه ندارند.

 مالیات بر مصرف روی چه اقلام و کالاهایی تعیین می شود:

همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم مالیات بر مصرف روی اجناسی تعیین می‌گردد که جزو کالاهای ضروری در جامعه محسوب نمی‌شوند مانند دخانیات، قند، شکر، کالاهای تجملاتی و این چنین کالاها، چرا که اخذ آن از کالاهای پرمصرف می‌تواند فشار زیادی روی قشر ضعیف و کم درآمد جامعه وارد کند برعکس زمانی که افراد از این کالاها بیشتر استفاده کنند مالیات بیشتری نیز پرداخت می‌کنند.

این نوع مالیات عملاً در کشور ما وجود ندارد و اغلب وضع کنندگان قوانین مالیاتی بر این نکته تاکید دارند که این قانون می‌تواند راه را برای فرارهای مالیاتی بازتر کند چرا که افراد پردرآمد معافیت‌های مالیاتی زیادی دارند و این امر می‌تواند در نهایت فشار را به مصرف کننده‌ی عادی و قشر ضعیف جامعه وارد و تحمیل کند.

مالیات بر فروش چیست؟

مالیات بر فروش مالیاتی است که توسط دولت بر فروش کالاها و خدمات وضع می‌شود. مالیات بر فروش متعارف در محل فروش کالا توسط فروشنده اخذ می‌شود، توسط خرده فروش جمع آوری می‌شود و به دولت منتقل می‌شود. در واقع فروشنده از طرف دولت اجازه دارد مالیاتی را روی اجناس خود تعیین کرده و هنگام فروش آن را از مصرف ‌کننده دریافت کند که در نهایت نیز باید مالیات آن را به دولت بپردازد. این نوع مالیات‌ها یکی از قدیمی‌ترین و ساده‌ترین انواع اخذ مالیات از کالاها به شمار می‌رود.

مالیات بر مصرف روی چه اقلام و کالاهایی تعیین می شود :

مالیات بر فروش به کالاهایی که از طریق خرده فروشی عرضه می‌شود تعلق می‌گیرد در این حالت فروشنده می‌تواند هزینه‌ای جداگانه روی کالا اضافه کرده و آن را از مصرف کننده اخذ کند و مصرف کننده نیز هنگام خرید می‌تواند میزان مالیات بر فروش را ببیند و از میزان آن اطلاع یابد.

مالیات بر ارزش افزوده

مالیاتی که روی تفاوت مبلغ پرداخت شده توسط تولید کننده بابت هزینه‌های تولید و مبلغ فروش محصول نهایی تولید تعیین و اخذ می‌گردد مالیات بر ارزش افزوده نام دارد. این نوع مالیات اغلب با مالیات بر فروش یکی نامیده می‌شود چرا که این نوع مالیات روی تمامی اقلام و جنس‌ها تعیین و اخذ می‌گردد و بر خلاف مالیات بر مصرف تنها روی اجناس خاصی تعیین نمی‌شود.

مالیات بر فروش یک اصطلاح در قانون مالیاتی برای تفکیک هرچه بهتر این موارد بیان شده است و وجود خارجی و حقیقی آن همان مالیات بر ارزش افزوده است. این مالیات نیز به صورت مستقیم روی اجناس کشیده می شود و از مصرف کنند‌ی نهایی اخذ می‌گردد. مالیات بر ارزش افزوده که از مهم‌ترین انواع مالیات‌های غیر مستقیم است در مراحل مختلف به یک محصول یا خدمات اضافه می‌شود.

درصد مالیات بر ارزش افزوده در ایران

مالیات بر ارزش افزوده در کشورمان هم اکنون نیز وجود دارد که از سال 1387 اجرایی شده است. این مبلغ مالیاتی که در ابتدا 6% بود اما در سال 1394 به 9% افزایش پیدا کرد و تا کنون نیز در همین درصد باقی مانده است. بر اساس ماده 12 قانون ارزش افزوده، معافیت‌هایی نیز روی این مالیات وجود دارد که شامل موارد زیر است:

محصولات کشاورزی
دامداری
مواد غذایی اساسی
کالاهای دارویی
مطبوعاتی
و ...