چک سندی تجاری است که در یک برگه مخصوص نوشته شده و به جای پول نقد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. چک در گذشته با نام های قباله، حجت، منشور عهدنامه و برات هم شناخته شده است.

به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
1.چک هایی که توسط اشخاص صادر می شوند.
2. چک هایی که توسط بانک صادر می شوند.

1.چک بانکی عادی
2.چک‌های تاییدشده
3.چک‌های تضمین شده
4.چک بین بانکی
5.چک مسافرتی

چک بانکی عادی: اولین و رایج ترین نوع از چک های بانکی است. در این چک، صاحب حساب از دارایی خود نزد بانک چکی را در وجه شخص مورد نظر یا حامل صادر می کند. برای نقد کردن این چک باید به شعبه بانکی که چک توسط آن صادر شده مراجعه کنید.
چک تایید شده یا گواهی شده: چک تایید شده تفاوت زیادی با چک عادی ندارد. تنها تفاوت یک چک تایید شده با چک عادی این است که بانک که چک بر روی آن صادر شده پرداخت وجه را تایید می کند. به این معنی که اگر چنین چکی داشته باشید این تضمین را دارید که حتی اگر در حساب شخص صادرکننده چک وجه لازم وجود نداشته باشد، بانک مبلغ چک را پرداخت می کند.

چک بانکی توسط بانک و به خواسته صاحب حساب صادر می شود. این چک به صورت رمزدار و برای بانک های دیگر صادر می شود. امکان وصول این چک به صورت پول نقد وجود ندارد و بانک صادر کننده مبلغ را به حساب بانکی شخص مورد نظر در بانک های دیگر منتقل می کند. صدور آن نیز در وجه حامل ممنوع است. علاوه بر این چک بین بانکی را نمی توان به شخص دیگری منتقل کرد. پرداخت این چک هم مانند چک تضمین شده حتمی است. در آخر باید به این نکته مهم اشاره کنیم که ، امنیت چک بین بانکی بسیار زیاد است، چرا که در این چک اطلاعاتی مثل شماره حساب و کدشعبه بانکی که فرد گیرنده در آن حساب دارد نیز باید در چک نوشته شود.

 

چک رمزدار توسط بانک صادر می شود. در صورتی که صاحب حساب درخواست صدور چک تضمین شده کند این چک صادر می شود. پرداخت وجه به گیرنده چک رمز دار توسط بانک تضمین می شود و حتی اگر در حساب صاحب حساب وجه کافی وجود نداشته باشد، امکان نقد کردن در همه شعبه های بانک صادر کننده چک وجود دارد. چک تضمین شده از جهت تضمین پرداخت شبیه به چک تایید شده است، اما تفاوت چک تضمین شده این است که صادر کننده آن بانک است، در صورتی که صادر کننده چک تایید شده خود شخص صاحب حساب است. چک تضمین شده تفاوتی با پول رایج ندارد، چراکه وصول آن حتمی است.

 

این چک نیز توسط بانک صادر و وجه آن در شعب همان بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن بانک قابل دریافت است. چک مسافرتی گزینه ای مناسب به جای حمل پول زیاد است.

 

از انواع چک است. چکی است که توسط صادرکننده، امضا شده است، اما نام دارنده، 
تاریخ چک و سایر موارد، در آن قید نشده است.

 

چک مدت دار یا وعده دار، چکی است که امروز، برای مدتی بعد صادر شود و تاریخ صدور و 
سررسید آن متفاوت باشد. 

 

 

صادر کننده چک، باید، مواردی که در متن چک، قید شده است را، به طور صحیح و بدون قلم خوردگی تکمیل نماید. مهمترین این موارد، نوشتن مبلغ چک به عدد و حروف، نوشتن تاریخ به حروف و عدد و نوشتن محل صدور چک و امضای چک است. در صورتی که چک، دارای قلم خوردگی باشد، می توان در پشت چک، کلمه یا عدد درست را نوشت و با امضا، تایید کرد.
یک نکته مهم دیگر این است که، چک، تنها با امضا معتبر است و درج مهر یا اثر انگشت به جای امضا، قابل قبول نیست. برای همین است که در بانک ها، هنگام ارائه چک، ابتدا، امضا مندرج در چک را با نمونه امضا صاحب حساب، مطابقت می دهند.
نکته دیگر این است که صادر کننده در هنگام صدور چک، باید در حساب جاری خود، به اندازه مبلغی که در چک می نویسد، وجه داشته باشد. چک، باید به محض اینکه به بانک تحویل داده می شود، در صورتی که شامل موارد چک برگشتی نباشد، پرداخت شود. در صورتی که صادر کننده چک، برای پرداخت وجه چک، از طرف بانک شرطی گذاشته باشد، بانک بدون توجه به این شرط، وجه را پرداخت خواهد کرد.

 

مشخصات چک های جدید:

 طبق قانون جدید چک، چک‌های جدیدی با هدف اعتباربخشی به چک صادر شده‌اند. مشخصات چک‌های جدید صادر شده به شرح زیر است:

_  ظاهر این چک‌ها بنفش رنگ است.
 _ بر روی چک‌های جدید این عبارت درج شده است:"کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است".  
_  در چک‌های جدید، شناسه یکتای 16 رقمی در سمت چپ و بالای هر برگه چک دیده می‌شود.
 _  بر روی هر برگ چک جدید، بارکد وجود دارد.
_  صادرکننده چک باید اطلاعات چک را از طریق ابزارهایی مانند؛ برنامه‌های کاربردی پرداخت عمومی، همراه بانک، اینترنت بانک و سایر درگاه‌های بانکی در سامانه صیاد ثبت کند.
_ دریافت‌کننده نیز باید نسبت به بررسی اطلاعات چک ثبت‌شده به نام او و تایید آن‌ها با ابزارهای گفته شده، اقدام کند.
_ در قانون جدید، صدور چک در وجه حامل ممنوع اعلام شده و چک حتما باید در وجه ذی‌نفع مشخص صادر شود.
_ ثبت انتقال چک در سامانه، جایگزین پشت‌نویسی شده است.

 

 

بعضی وقت ها، ممکن است چک شما وصول نشده و یا به عبارتی، چک به صورت بلامحل صادر شده باشد. در صورتی که مبلغ کافی برای وصول چک در حساب شخص صادرکننده چک وجود نداشته باشد، چک در بانک برگشت می‌خورد و در اصطلاح به آن چک برگشتی گفته می‌شود.

 

هرگاه وجه چک به دلایلی پرداخت نشود بانک موظف است در برگ مخصوصی که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر باشد علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضا و مهر کرده و به دارنده چک بدهد. در برگ مذکور باید مطابقت امضا صادرکننده چک با نمونه امضا موجود در بانک و یا عدم مطابقت آن از طرف بانک تصدیق شود. همچنین بانک وظیفه دارد به منظور اطلاع صادرکننده چک فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است، ارسال کند.

 

1_چکی که تاریخ آن در روز پنج شنبه یا روز قبل از تعطیلات قرار گرفته باشد.
2_چکی که مبلغ آن در بخش حروف و عدد با هم مغایرت داشته باشد.
3_چک شرکت‌ها و سازمان‌ها و موسسات که بدون مهر آن شرکت یا سازمان یا موسسه به شما تحویل می‌شود.
4_چکی که برای تضمین معامله یا ضمانت افراد صادر می‌شود.
و...

در این مقاله، ما با مفهوم چک به همراه انواع چک ها و قوانین هر یک و چک های برگشتی و موارد رخ دادن آن و...، صحبت کردیم. چک، ضمن اینکه میتواند باعث سهولت در نقل و انتقالات مالی و رونق کسب و کار شما شود، میتواند بالعکس باعث ایجاد ضرر و زیان نیز گردد. بنابراین با افزایش اطلاعات خود در این زمینه می توانید استفاده بهتری از این ابزار مفید مالی داشته باشید و کسب و کار خود را رونق بیشتری دهید.
 

مقالات مرتبط جهت مطالعه بیشتر: